Muqaddimah		مُـقََـدِّمـةٌ
THANODAN KO KAPMAANA

So kaphmaanai ko manga kalimah o Qur’an na mibibida ko manga pd a kitab a inisorat a manosiya, sabap sa giankai a kitab na so Allāh [s.w.a] i khibasa on a daa rk on o manosiya oba adn a matago on a katharo iyan, sa miakaoma so Qur’an sa inimpit iyan so basa Arab, sa mimbaloy skaniyan a pasodan iyan ago so manga bayok o miangaoona a manga Arab sa so inosar iran a maana na gioto i kapphangndodan ko pphaganad ko basa Arab, sabap san na di khasanaan so manga Qamus (dictionary) a basa Arab sa ba niyan khibgay so manga maana o Qur’an, sa aya kaphangndodan ko katokawi ko maana o manga kalimah niyan na so ptharoon a maani kalimat al Qur’an, so manga maana o manga kalimah o Qur’an a missnggay anan a kitab a kna o ba Qamus a datar o kalalayaman a manga Qamus o basa Arab. Sabap sa so Qur’an na ipmbgay niyan so maana o kalimah niyan sa iphagokit iyan sankai a lalan odi na taong a katharo a phakatalingoma:

Inosar o Qur’an so patharoon a Tadhmin ko basa Arab, aya ptharoon a tadhmīn na so kapakirankomn ko lapiat ko maana o lapiat a salakaw, ago so kibgan on ko kokoman iyan, ka an mabaloy so satiman a kalimah a khatonay niyan so khatonay o dowa a kalimah sa kharankom iyan langon so maana niyan. Ika dowa a tokaw niyan na skaniyan so: Katonaya o galbk odi na so madadalm ko maana niyan sii ko kaphayaga niyan ko mapipikir iyan a maana, ko khatonay a maana o galbk a salakaw ron, odi na so madadalm ko maana niyan, sa ibgay ron so kokoman iyan sii (ko kapkhabaloy niyan a galbk a mutaaddi (phakatana sa mamantk) ago so kapkhabaloy niyan a galbk a lazim (di phakatana sa mamantk ogaid na pnggolalan sa batang a phanibawa).

Samanan na so tadhmin na so kaosara ko salakaw a galbk (fi’l) pantag sa kakowaa ko rankom a maana a mababantak a di kharankom o pakaasal a maana o galbk opama o aya on osara, sa adn oto a galbk a mutaaddi a so kiaosara on na piakatana sa minggolalan ko kapphakatana o galbk a lazim (galbk a aya kaphakatana iyan ko khatanaan iyan na pnggolalan sa batang a phanibawa) sabap sankoto a antap a miaaloy. Aya iabarat iyan na so katharo a: Samiallahu liman hamidahu, a so samia na galbk a mutaaddi ogaid na da makatana sa ba mamantk ka miaaloy so lam sii ko liman, na miakanggonanao to sa so samia na aya mapipikir on na so istajaba a skaniyan i khirk sankoto a batang a lam sii sankoto a kalimah a liman, sa so kaphmaana i ron na so samia a aya maana niyan na mian’g na khazambian sa maana a tiarima a gioto so istajaba a inisambi ko samia ka an makowa so thito a maana a mababantak ko katharo a di mararankom o samia.

Sa so Samiallahu Liman Hamidahu, a aya maana niyan a pakaasal na, mian’g o Allāh [s.w.a] so taw a miantog on, na aya maana niyan na, tiarima o Allāh [s.w.a] so katharo o taw a miantog on, sabap sa so katarima na bantak a di so kapakan’g ka so kan’ga ko katharo na di niyan khipatoray so katarimaa on, ogaid na di khaadn so katarima o di maona so kan’ga on, sabap roo na di siran makapmblag ko maana, sa aya bantak na so maana a tiarima kna o ba so mian’g.

Sabap san na so manga galbk a romarankom sa tadhmin na tiago ami ron so maana o pakaasal o basa Arab, oriyan iyan na inaloy ami so ika dowa a maana a so kambabalaan o dowa a balitok (parentheses) ko poonan iyan ago so kaposan iyan”( )” ka an makowa ankoto a dowa a maana sa kasabotan o pmbatia a so ika dowa a maana na gioto i bantak o Qur’an, na so paganay a maana na gioto so pakaasal a maana ko da pn kaadn o tadhmin, aya sabap anan na an makakowa so pmbatia sa maana o basa Arab sa khabaloy ankai a diorobasa a dowa a khibgay niyan a gona. Paganay ron na khakowaan sa maana o basa Arab a pakaasal, ika dowa na khibgay niyan so ika dowa a maana a aya bantak ankai a Qur’an. Aya ibarat anan na so katharoo Allāh [s.w.a] a:

Pananggilai o siran oto a pzopakn (phagrnn) iran so sogoan iyan a kakhasogata kiran a morka odi na masogat siran a siksa a masakit (an Nur 63).

Giankanan a katharo a pzopakn na aya basa Arab iyan na yukhālifūn, ogaid na aya tadhmin iyan na yasuddūn a makapma-maana sa phagrnn iran sabap sa so “an” a batang a phanibawa na rk oto a yasuddūn, ka skaniyan na (fi’l) a lāzim, kna o ba rk o yukhālifūn ka skaniyan na mutaadi a di kailangan sa batang a phanibawa ko kaphakatana iyan ko khatanaan iyan.

Pd pn ko tadhmin so kabaloy o galbk (fi’l) a lazim a so batang a phanibawa a pkhatondog iyan na siambian sa salakaw a batang a phanibawa, pantag ko kakowaa ko maana a mababantak, sa maphloba so galbk a aya on phakatondog sa aya khakowa so maana niyan ko kaphmaanai sankoto a katharo. Aya ibarat anan na so katharoo Allāh [s.w.a] ko kapphanothola niyan ko Yūsuf a:

Sabanr a piphiapiaan (inipangalimo) ako niyan gowani a iliyo ako niyan phoon ko kalaboso (Yūsuf 100) giankoto a katharo a “piphiapiaan ako niyan ” na aya basa Arab iyan na, “Ahsana bi” a miaaloy ko ayat, ogaid na so “ahsana” a galbk na aya khatondog iyan a batang a phanibawa na so “ila” kna o ba so batang a “bi” samanan na so kiaaloya ko batang a “bi” na karina sa so galbk a “ahsana” na kna o ba aya bantak ko katharo sa maphloba so galbk a aya on phakarankom ka an makowa so antap o Qur’an a maana, na miatoon a aya galbk a pphakatana sa nggolalan ko batang a “bi” na so “latafa” a makatotoro sa maana a inipangalimo, sabap roo na so katharo a “ahsana bi”, na aya mapipikir on na “latafa bi”, a miakanggonanao ko maana a inipangalimo ako niyan, kna o ba so pakaasal a maana a piphiapiayaan ako niyan.

O pman o pamamantka a aya bo a ibgay a maana na so tadhmin, na khadadag so pmbatia ka kagia di niyan katawan so pakaasal a maana o basa Arab, na phakawatan so maana a khasowa iyan na di ron phakaliwanag so maana o basa Arab a pphaganadn iyan, gainkai a diorobasa o Qur’an na salakaw ko ptharoon a tafsir o Qur’an a khapakay a pamamantkn ka kagia so pmbatia ko tafsir na pzabot sa basa Arab, ka aya tafsir na so kaosaya ko Qur’an sa basa arab, na so pman so tarjumah na so kapmaanai ko Qur’an sa salakaw a basa, na misabap san na patoray dn a aya kapmaanai ko manga kalimah o Qur’an na kazatiman a kalimah ago ibgay so thito a maana o basa Arab ago so ika dowa a maana a so mababantak o Qur’an ka an kanggonai o pmbatia ko diorobasa, sa gianan i inokitan ami sankai a kaiapmaanai ami ko Qur’an a madakl a pndaway sankai a okit a pinili ami ka kagia kon a kakhalimah a kiapmaana ago kiapiisan so basa Mranaw sa miakapangongonotan ko basa Arab, a amay ka tanodan na gianan i madait, sabap sa kna o ba tano pthafsir ogaid na giitano ndiorobasa.

Sa o masabot anan na dowa a khakowa o pmbatia a katao ko maana o kalimah, sa khakowa niyan so pakaasal a maana o basa Arab, ago so maana a biantak o Qur’an, a so inosay tano ko bandingan a tadhmin.

So pndiorobasa na odi niyan anan katawi na phakasilay so kambgay niyan sa maana sii ko Qur’an, sa paliogat on a panggndodi niyan so katao ko Nahu ka ron iyan khakowa so bandingan ko tadhmīn ago so katao ko Balagah, ka an iyan masabot so manga maana a mababantak o Qur’an ko kiatoron iyan.